02 sie 2014
Klimat Tatr
Jak długo zalega w Tatrach pokrywa śnieżna? Ile wynosi roczna suma opadów? Jak powstaje wiatr halny? Prezentujemy kilka podstawowych informacji o tatrzańskim klimacie.
Warunki klimatyczne panujące w Tatrach typowe są dla klimatu wysokogórskiego strefy umiarkowanej i posiadają liczne cechy wspólne z klimatem alpejskim. Średnia temperatura w skali roku jest niska, wynosi 6°C podnóża gór i -4°C w partiach szczytowych. Najzimniejszym miesiącem jest zazwyczaj luty, a najcieplejszym lipiec (Nyka 1969). Co ciekawe, żaden miesiąc nie spełnia minimalnych wymagań termicznych (średnia temp. powyżej 15°C), pozwalających zakwalifikować go według nizinnych standardów do klimatologicznego lata. Zima w Tatrach rozpoczyna się na przełomie października i listopada (choć pierwszy śnieg spaść może wcześniej) (fot.3.), a kończy dopiero w kwietniu lub maju. Średnia długość zalegania pokrywy śnieżnej na wyższych wysokościach wynosi 290 dni, jednak w niektórych miejscach (np. zacienionych żlebach) śnieg utrzymuje się przez cały rok. Ma to znaczący wpływ na wielkość ruchu turystycznego, szczególnie w partiach szczytowych, gdzie śnieg utrudnia bezpieczne odbywanie wędrówek. W okresie zimowym (choć nie tylko) często występuje tzw. inwersja temperatur, spowodowana spływaniem mas chłodnego powietrza w dół dolin, podczas gdy na nasłonecznionych zboczach i szczytach temperatura jest wyższa (Korosadowicz, Biedrzycki 1972).
Tatry są także obszarem o najwyższej w Polsce rocznej sumie opadów. Zmienia się ona wraz ze wzrostem wysokości – od 1150 mm u podnóża gór do ok. 1800 mm na Kasprowym Wierchu (1987 m n.p.m.). W najwyższych partiach opady śniegu przeważają nad opadami deszczu (Skrzydłowski 2013). W miesiącach letnich dość powszechnym zjawiskiem są również burze. Przy niepewnej pogodzie warto powstrzymać się od wędrówek po trudniejszych i bardziej eksponowanych szlakach, gdyż poślizgnięcie na mokrych skałach może skutkować bardzo niebezpiecznym wypadkiem.
Kolejną cechą charakterystyczną dla tatrzańskiego klimatu jest występowanie wiatru halnego, będącego odpowiednikiem alpejskiego fenu. Powstaje on na skutek różnic ciśnienia pomiędzy dwoma stronami grzbietu górskiego (układ wysokiego ciśnienia na południu i niskiego na północy). Powietrze ochładza się wówczas po jednej stronie wzniesienia zgodnie z gradientem wilgotno adiabatycznym (0,6°C na 100 m wysokości), kondensacja pary wodnej nad szczytami przynosi obfity opad atmosferyczny, a powietrze opada po drugiej stronie w postaci wiatru halnego (ogrzewając się o 1°C/100 m). Podmuchy te są często bardzo porywiste i mogą przynosić znaczne zniszczenia drzewostanu. Rekordową prędkość halnego zanotowano w maju 1968 roku, gdy sięgała ona prawie 300 km/h (Korosadowicz, Biedrzycki 1972). Innym zjawiskiem obserwowanym często w Tatrach są mgły. Kiedy ciężkie wilgotne powietrze zalega w dolinach, a szczytowe partie pozostają nasłonecznione, zaobserwować można wyolbrzymiony cień własnej postaci padający na „morze chmur” (tzw. widmo Brockenu).
Klimat tatrzański cechuje duża zmienność pogody w krótkim czasie. Podczas górskich wycieczek ważne jest zatem uważne obserwowanie warunków atmosferycznych, bycie na nie odpowiednio przygotowanym (np. pod względem ubioru) i umiejętność podjęcia decyzji o rezygnacji z dalszej wędrówki.
Korosadowicz Z., Biedrzycki A., 1972, „Zakopane Tatry Podtatrze”, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa, 280 s.
Nyka J., 1969, „Tatry Polskie: przewodnik”, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa, 284 s.
Skrzydłowski T., 2013, „Przewodnik przyrodniczy po Tatrach Polskich”, Wyd. Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane, 424 s.