Jak dobrać raki turystyczne?

Odpowiedni dobór raków to podstawa bezpiecznej zimowej turystyki górskiej. Najważniejsza zasada brzmi: raki dobiera się zawsze do butów, terenu i rodzaju aktywności, a nie odwrotnie!

 

Artykuł sponsorowany

 

1. Skąd się wzięły raki?

Rozwiązania ułatwiające chodzenie po śniegu znane były ludziom od tysiącleci. Już w XVI wieku europejscy myśliwi używali prostych, czterozębnych „grappettes” do poprawy przyczepności na śniegu i lodowcach. Pod koniec XIX wieku pojawiły się raki na całą stopę, a w 1908 r. brytyjski inżynier Oscar Eckenstein projektuje pierwsze 10-zębne raki, które znacząco redukują potrzebę wykuwania stopni. W 1929 r. następuje kolejna rewolucja – Laurent Grivel dodaje dwa przednie zęby, umożliwiając wspinaczom pokonywanie stromego lodu z użyciem techniki wspinania frontalnego. Obecnie firmy kontynuują innowacje, wprowadzając lżejsze materiały i lepsze systemy wiązania.

 

2. Raki a raczki

Zanim wybierzesz raki, określ, czy w ogóle ich potrzebujesz.

Raczki przydają się na łatwe szlaki, nizinne tereny, oblodzone ścieżki (Beskidy, Bieszczady, dolne partie Tatr). Zwykle mają 4–10 krótkich kolców/sprężyn. Pasują do każdego buta trekkingowego, nawet miękkiego. Są łatwe w użyciu i transporcie.

Raki niezbędne są w turystyce górskiej i wysokogórskiej, na stromych stokach, lodzie, twardym śniegu, w eksponowanym terenie. Mają najczęściej 10–12 zębów. Wymagają sztywnego obuwia, odpowiedniego używania i konserwacji.

Wniosek: jeśli planujesz wyjścia w wyższe partie gór (np. Tatry zimą), zawsze wybieraj klasyczne raki.

3. Na co zwrócić uwagę przy wyborze raków?

• Kompatybilność systemu mocowania z rantami w bucie.
• Sztywność podeszwy buta.
• Teren – śnieg/lód/teren mieszany.
• Rodzaj aktywności – turystyka/alpinizm/wspinaczka lodowa.
• Geometria buta i raka.

4. Rodzaje raków

• Koszykowe C1 – najbardziej elastyczne i uniwersalne. Pasują do butów zimowych trekkingowych z umiarkowanie sztywną podeszwą, bez rantów. Zapewniają najmniejszą precyzję, ale są idealne na długie, umiarkowane trasy, do klasycznej zimowej turystyki górskiej. Przód i tył raków mocowany jest do butów za pomocą koszyków i pasków.
• Półautomatyczne C2 – do buta alpinistycznego ze sztywną podeszwą, tył buta jest blokowany metalowym zatrzaskiem, przód elastycznym koszykiem. Wymagają buta z rantem z tyłu. To tzw. „złoty środek” do zaawansowanej turystyki zimowej. Zaawansowana turystyka, letni alpinizm, strome podejścia.
• Automatyczne C3 – przód i tył blokowane metalowymi elementami (pałąk i zatrzask). Maksymalnie sztywna podeszwa buta, rant z przodu i z tyłu. Najszybsze w montażu, najdokładniejsze, przeznaczone do wspinaczki, wspinaczki lodowej, drytoolingu i ekstremalnego alpinizmu.

1. Wybór materiału i zębów

 

• Raki stalowe – trwałość i wytrzymałość wysoka, niezbędne na lód, w teren mieszany (skała/lód). Wyższa waga.
• Raki aluminiowe – trwałość i wytrzymałość niska, szybko się tępią w kontakcie ze skałą. Niższa waga. Idealne na długie podejścia na śniegu (np. skialpinizm).
• Raki hybrydowe to stalowo-aluminiowe raki o innowacyjnej konstrukcji. Lekka konstrukcja dedykuje je do skialpinistycznych zastosowań, w których liczy się każdy gram zabieranego w góry sprzętu. Raki posiadają przedni panel wykonany z odpornej stali zaś część tylna raków to wytrzymałe aluminium zmniejszające wagę.
• Zęby atakujące (przednie):

– poziome (płaskie) są lepsze do turystyki i marszu po śniegu,

– pionowe – lepsze w lodzie i zmrożonym firnie, do wspinaczki lodowej,

– mono vs duo – monoząb/jeden ząb zapewnia precyzję we wspinaczce w lodzie/mikstach. Dwa zęby atakujące dają większą stabilność w turystyce.

• Liczba zębów – najczęściej 12 zębów zapewnia najlepszą stabilność dla turystyki. 10 zębów to opcja lżejsza.

2. Klasyfikacja butów i raków

Kategoria butów (B)	Charakterystyka buta	Kompatybilność z rakami (C)
B0	Miękkie buty trekkingowe.	Brak kompatybilności z rakami.
B1	Buty trekkingowe zimowe, sztywniejsza podeszwa.	Do raków C1 (koszykowych).
B2	Buty alpinistyczne, sztywna podeszwa, tylny rant.	Do C1 lub C2 (półautomatycznych).
B3	Ekstremalnie sztywne buty wysokogórskie, ranty z przodu i z tyłu.	Do C1/C2/C3 (w tym raków technicznych).

Buty skiturowe mają często inną geometrię czubka niż buty górskie,  trzeba sprawdzić kompatybilność raków z butami skitowymi bo nie każdy model raków automatycznych czy półautomatyczny będzie pasował.

 

1. Akcesoria

• Podkładki przeciwśnieżne (antisnow/antibott) – absolutnie konieczne. To elastyczne płytki, które zapobiegają gromadzeniu się mokrego śniegu pod rakiem. Bez nich, na ciepłym śniegu, raki stają się niebezpiecznymi „koturnami”.
• Pasek zabezpieczający – zależnie od systemu mocowania (koszykowy, półautomat), dodatkowy pasek jest wymagany, by zapobiec zgubieniu raka.
• Łącznik – sztywny łącznik poprawia sztywność całego układu.
• Mikroregulacja piętki w rakach półautomatycznych i automatycznych umożliwia precyzyjne dopasowanie raka do długości skorupy buta.
• Pokrowiec do transportu raka, chroniący plecak i odzież przed ostrymi zębami.

2. Jak dopasować raki do buta

• Przymierz raki na docelowe buty.
• Wyreguluj długość łącznika tak, by but pasował idealnie, bez luzu.
• Wyreguluj tylny zaczep (mikroregulacja) – ma trzymać piętę stabilnie, ale bez nadmiernego docisku.
• Sprawdź dopasowanie koszyka/pałąka – musi idealnie „siedzieć”.
• Sprawdź paski – muszą być zaciśnięte tak, by rak nie luzował się w trakcie marszu, zamocuj lub schowaj luźny ogon paska.

3. Jak się obchodzić z rakami

• Po każdym wyjściu oczyść i osusz Chroń stal przed rdzewieniem (lekko natłuść).
• Ostrz pilnikiem, zachowując fabryczne fazy zębów – nie używaj szlifierki.
• Kontroluj nity, paski, podkładki przeciwśnieżne, wymień zużyte elementy.
• Przechowuj w suchym pokrowcu, z dala od wilgoci i źródeł ciepła.

 

1. Podsumowanie

• Planujesz strome, oblodzone szlaki? Potrzebujesz raków.
• Sprawdź sztywność podeszwy.
• Jeśli masz solidne buty trekkingowe (B1) wybierz raki C1 koszykowe.
• Jeśli masz buty z rantem z tyłu (B2) wybierz raki C2 półautomatyczne (szybsze i stabilniejsze).
• Do typowej turystyki w Tatrach wybierz raki stalowe – są trwalsze w kontakcie ze skałą i lodem.
• Upewnij się, że raki mają podkładki przeciwśnieżne.
• Kupując raki dopasuj je w sklepie do konkretnego modelu buta jaki posiadasz.
• Wyreguluj długość raka dopasowując go idealnie do buta. Nie powinien wystawać ani być za krótki.
• W Unii Europejskiej raki powinny spełniać normę EN 893. Wiele raków ma też atest Międzynarodowej Unii Związków Alpinistycznych UIAA (UIAA 153). Szukaj oznaczeń CE/EN oraz UIAA.

 

Jeśli chcesz się nauczyć bezpiecznego poruszania się po górach zimą Zapraszamy na kursy turystyki zimowej w Mountain Climbing School

Tagi: bezpieczeństwo porady raki sprzęt

---